De datagedreven eindtermen voor accountantsopleidingen, afgestemd op de praktijk van vandaag én morgen
Aanleiding
In een recent verleden heb ik al eens een raamwerk gemaakt voor een nieuwe opleiding Data Driven Education 3.0. Een vrij gedetailleerd verhaal met destijds lauwe reacties uit het werkveld. Waar we nu dagelijks worden gebombardeerd met AI-verhalen, leefde technologie in de audit nog niet zo lang geleden nog in een verdomhoekje.
CEA heeft met haar publicatie van april 2025 een belangrijk fundament gelegd voor een fundamenteel ander, geïntegreerd en themagericht opleidingsraamwerk. Het doel is helder: een toekomstbestendige opleiding die beter aansluit op de veranderende praktijk van het accountantsberoep.
Nu de stof is neergedaald rondom een bijzonder (treurig) verlopen Ledenvergadering en is gestemd over twee nieuwe Beroepsprofielen is het tijd voor de volgende fase: de CEA gaat na de zomer aan de slag met het concretiseren van de eindtermen.
Ik had er van het weekend al zin in.
Met mijn eenvoudige bijdrage wil ik de praktijk en opleiders een voorstel doen voor de concrete invulling van de eindtermen, waarbij ik aansluit op de hoofdprincipes van CEA, maar ook enkele accenten wil verleggen.
Mijn focus ligt op:
- de technologische realiteit van 2025,
- het belang van datagedreven assurance,
- en een helder onderscheid tussen het RA- en AA-profiel rondom inzet van technologie.
Aansluiting bij CEA-principes
CEA stelt terecht dat het nieuwe raamwerk:
- integraal moet zijn (geen gescheiden theorie en praktijk),
- themagericht moet zijn (in plaats van versnipperde vakken),
- en ruimte moet bieden voor actuele, veranderende praktijkvragen.
Ik onderschrijf deze lijn volledig, maar wil aanvullend pleiten voor:
- een versnelling in de integratie van technologie en data-analyse,
- een heldere profilering van RA en AA in thema’s en toetsing,
- en het bevorderen van een outputgerichte, impactgedreven toetspraktijk.
Het voorgestelde thematische invulling eindtermen (8 hoofdthema’s)
Op basis van dertig jaar praktijkervaring vatten deze 8 hoofdthema’s de dagelijkse praktijk van de RA en AA samen.
| Thema | Relevantie RA | Relevantie AA |
| 1. Data-analyse in de praktijk | Populatiecontrole, risk indicators, audit analytics | Financiële dashboards, koppelingen boekhouding |
| 2. Process Mining & Audit Trail | End-to-end procesanalyse in ERP-systemen | Kritische analyse van inkoop- en verkoopprocessen |
| 3. Machine Learning in risicoanalyse | Anomaly detection, patroonherkenning in grootschalige datasets | Basisinzicht ML-toepassingen bij MKB-controles |
| 4. LLMs & generatieve audit tools | Prompting, memo-generatie, AI-output beoordelen | Praktische inzet bij rapportage of klantcommunicatie |
| 5. Audit storytelling & dashboarding | Visualisatie voor RvC en externe stakeholders | Klantgerichte audit – en samenstelrapportages, signalering met visuals |
| 6. Controlecyclus 2.0 | Group audit, IT-integriteit, materialiteit inschatten met tooling | MKB-controleaanpak, soft controls, praktijkoordeel |
| 7. Soft controls & cultuur | Governance, leiderschap, cultuur als auditobject | Ondernemersgedrag, fraudedetectie, integriteitsbewustzijn |
| 8. Digitale assurance & IT-controls | Autorisaties, logs, cybersecurity in de audit | IT-risico’s en betrouwbaarheid boekhoudsysteem toetsen |
Profielonderscheid RA vs AA – inhoudelijk en toetsbaar
| Onderdeel | RA-profiel | AA-profiel |
| Complexiteit | Concernstructuren, publieke belangen, ketenintegriteit | MKB, familiebedrijven, operationele continuïteit |
| Technologietoepassing | Process mining, ML, LLMs in groepscontrole | Dashboards, API-controle, monitoringtools |
| Stakeholderfocus | RvC, auditcommissie, externe toezichthouders | Ondernemer, belastingadviseur, financier |
| Ethiek & governance | Frauderisicos, meldstructuren, cultuur | Vertrouwen, onafhankelijkheid, directe relaties |
Van eindtermen naar eindgedrag – toets methoden anno 2025
Ik stel een toetskader voor waarin toetsing plaatsvindt op basis van impact, toepassing en interpretatie, in plaats van kennisreproductie.
| Ouderwets | Modern alternatief |
| Meerkeuzevragen | Casus met analyse van audit-log (event-based) |
| COS uit het hoofd leren | Simulatie met AI-tool en beoordeling op juist gebruik |
| Reflectieverslag | Beeldverslag: Story of The Audit – visualisatie van audit bevindingen gepresenteerd aan fictieve klant |
| Stageverslag | Projectoutput + feedback klant + peer review |
Wat ik met deze invulling wil bereiken
- Opleiden van accountants die data kunnen duiden en vertrouwen kunnen verklaren
- Professionals die de audittooling beheersen én snappen wat daar niet in zit
- Verhalenvertellers met visualisatiekracht en risico-inzicht
- Geen regelconsumenten, maar technologievaardige beoordelaars
Wat ik wil opleiden:
✔ De AA die de ondernemer vertelt waar zijn marges lekken, met cijfers én grafieken.
✔ De RA die met Power BI, Tableau en Celonis de auditcommissie verrast met proceskennis.
✔ De professional die snapt hoe een LLM werkt én waar die tekortschiet.
✔ De accountant die niet de regels opdreunt, maar ze toepast.
✔ De accountant die vanuit data werkt, met gezond verstand, en communiceert met impact.
Mijn oproep aan het onderwijs, de praktijk en het toezicht:
- Opleiders: gooi het curriculum open. Werk thematisch, integreer praktijkcases, en toets op output.
- Praktijkbegeleiders: laat jonge accountants meedraaien op tooling, data-analyse en klantcommunicatie.
- CEA, zet de lijn door en toezichthouders: maak ruimte voor flexibiliteit, digitale toepassingen en praktijkgerichtheid.
Slot: wacht niet. Start nu.
Er is geen betere tijd om te beginnen met vernieuwen dan nu met lef in de praktijk. De RA en AA van 2025 zijn datagedreven, kritisch, technologisch vaardig en communicatief sterk.
De toekomst van de accountancy is geen papieren werkelijkheid, maar een visuele, digitale en menselijke praktijk.
Met deze input wil ik als vertegenwoordiger van de praktijk bijdragen aan de operationalisering van het nieuwe CEA-eindtermen.
Mijn voorstel is:
- een praktijkgericht en toetsbaar profiel voor RA en AA,
- een thema-gebaseerd model dat ruimte biedt voor technologie, cultuur en kritisch denken,
- en een direct implementeerbaar kader dat aansluit op bestaande tools en platforms.
Ik nodig de CEA uit om dit voorstel te betrekken bij de nadere uitwerking van het definitieve eindtermendocument en ik ben graag bereid tot verdere inhoudelijke toelichting, samenwerking of experimenten.
Pieter de Kok RA, partner bij Coney Minds
